gan
Dr Edward Thomas Jones
Llun: Phil Hen (Phil Hen)Tudur Owen mewn gig ym Mhafiliwn Mona
Dros wyliau’r Nadolig cefais gyfle i wylio rhaglen ddiweddaraf Tudur Owen (sy’n wreiddiol o Ynys Môn) “O’r Diwedd”, a ysgrifennwyd gyda Sian Harries a Gareth Gwynn. Cododd y rhaglen yr ysbryd gyda chymeriadau difyr a gymerodd olwg hynod ddoniol a dychanol ar 2023. Bu’n flwyddyn ddiddorol, ac weithiau ddoniol, yng Nghymru a thu hwnt, a ddarparodd ddigonedd o ddeunydd i’r comedïwyr.
Wrth wylio’r rhaglen sylweddolais fod gan gomedïwyr, fel Tudur Owen, lawer yn gyffredin ag entrepreneuriaid.
Mae’r ddau yn grewyr. Maen nhw’n creu rhywbeth newydd i’w rannu gyda’r byd. Mae comedïwyr ac entrepreneuriaid yn cerdded trwy ddyfroedd ansiartredig i ddod â rhywbeth i’r byd sy’n fynegiant o bwy ydyn nhw. Mae’r cyntaf yn mynegi eu hunain ar ffurf comedi, tra bod yr olaf yn mynegi eu hunain trwy ddiwylliant eu busnesau.
Mae ysgrifennu jôcs yn anodd. I ysgrifennu sgets ddoniol, mae comedïwyr yn dilyn proses sy’n dechrau gyda rhagosodiad (y syniad am jôc) ac yna’n ysgrifennu cannoedd o jôcs nes eu bod yn cael ychydig o rai da. Unwaith y byddan nhw wedi perffeithio eu jôcs, byddan nhw wedyn yn mynd allan i’w perfformio’n gyhoeddus a chael adborth gan y gynulleidfa. Os yw pobl yn chwerthin ar y jôcs, maen nhw’n ddoniol. Os na wnânt, nid ydynt. Mae comedïwyr yn defnyddio’r adborth hwn i newid jôc, y gosod i fyny, y llinell glo, addasu’r dosbarthiad, neu hyd yn oed gael gwared ar y jôc yn gyfan gwbl.
Yn yr un modd, mae datblygu busnesau newydd yn anodd. Er mwyn datblygu busnes llwyddiannus, mae entrepreneuriaid yn dilyn proses debyg sy’n dechrau gyda syniad am gynnyrch newydd. Byddant yn datblygu sawl fersiwn nes iddynt gael cynnyrch digon da i fynd ag ef i’r farchnad a chael adborth gan ddefnyddwyr terfynol. Os yw pobl yn defnyddio’r cynnyrch, mae’n ddefnyddiol. Os na wnânt, nid ydyw. Mae entrepreneuriaid yn defnyddio’r adborth hwn i addasu’r cynnyrch, ychwanegu neu dynnu nodwedd, addasu ei allbwn, neu hyd yn oed daflu’r cynnyrch i ffwrdd yn gyfan gwbl a dechrau eto.
Mae entrepreneuriaid bob amser yn chwilio am ffyrdd newydd ac arloesol o ddatrys problemau a chwrdd ag anghenion cwsmeriaid. Maent yn cymryd risgiau ac yn buddsoddi mewn syniadau newydd nad yw eraill efallai wedi eu hystyried. Trwy eu syniadau arloesol, mae entrepreneuriaid yn creu cynhyrchion newydd, yn gwella’r rhai presennol, ac yn dod o hyd i ffyrdd gwell o wneud pethau, ac oherwydd hyn nhw yw’r grym y tu ôl i’r economi.
Ffordd dda o fesur perfformiad yr economi yw Gwerth Ychwanegol Crynswth (GVA) y pen. Yn wahanol i rai mesurau eraill o gynhyrchiant economaidd, mae’n cymryd maint y boblogaeth i ystyriaeth, sy’n caniatáu cymariaethau hawdd rhwng siroedd o wahanol feintiau. Rhwng 2019 a 2021 (y data diweddaraf sydd ar gael), cyfradd twf cyfansawdd blynyddol GVA Ynys Môn y pen oedd -2.7 y cant. Hynny yw, mae economi’r Ynys (fesul pen) yn llai na’r hyn ydoedd cyn pandemig Covid-19. Er cymhariaeth, y gyfradd twf cyfansawdd blynyddol dros yr un cyfnod ar gyfer Gogledd Cymru oedd 1.6 y cant, 1.3 y cant ar gyfer Cymru a 0.6 y cant ar gyfer y DU.
Ers 2019, mae economi Ynys Môn wedi cael trafferth cadw i fyny â’r adferiad a welwyd mewn rhannau eraill o’r wlad. Er mwyn gwella economi’r Ynys, mae angen i ni annog mwy o entrepreneuriaeth a fydd yn dechrau busnesau newydd, yn creu cyfleoedd cyflogaeth iddyn nhw eu hunain ac i eraill, sy’n helpu i leihau cyfraddau diweithdra a gwella’r llesiant economaidd cyffredinol i gyd.
O ystyried yr heriau economaidd sy’n wynebu Ynys Môn, gadewch i ni wneud yn siŵr yn 2024 bod mwy o bobl yn cael eu hysbrydoli i fod yn entrepreneuriaid ….. neu gomedïwyr!